پارتیشن‌بندی هارد دیسک

پارتیشن‌بندی هارد دیسک

آیا تا به حال تلاش کرده اید که سیستم خود را پارتیشن بندی کنید به جای این که سیستم خود را به فرد دیگری بسپارید تا این کار را برای شما انجام دهد؟ برای این کار ابتدا باید بدانید پارتیشن بندی چیست؟
پارتیشن بندی به بیانی ساده، عبارت است از تقسیم کردن فضای هارددیسک به دو یا چند قسمت به طوری که هر یک از این قسمت ها از دید ویندوز همانند یک هارددیسک مستقل عمل می کنند. امروزه بالا رفتن فضای هارددیسک هایی که برای کامپیوترها خریداری می شود، پارتیشن بندی را امری تقریبا ضروری کرده است، چرا که چند دیسک کوچک، بهتر از یک دیسک بزرگ، اطلاعات را نگهداری می کنند. امروزه بسیاری از کامپیوترها به هارددیسکی با ظرفیت بالا مجهزند اما از این فضا به نحو مناسب استفاده نمی شود. معمولا اطلاعات شما، فایل ها و برنامه های ویندوز در کنار هم روی درایو C می نشینند و اگر اتفاقی برای سیستم بیفتد، همه چیز با هم از بین می رود. اما با تقسیم بندی هارد به دو یا چندتکه، درواقع دو یا چند درایو مستقل از هم دارید، که خراب شدن یکی، هیچ تاثیری روی اطلاعات بقیه درایوها نمی گذارد. بدین ترتیب، می توانید فایل های اطلاعاتی خود را از فایل های برنامه ای ویندوز جدا کرده و اسناد، عکس ها و فیلم های خود را حتی درصورت از کارافتادن ویندوز حفظ کنید. مطلب زیر اسرار پارتیشن بندی را به سادگی به کاربران آموزش می دهد.

یک راه حل; بک آپ

یکی از دلایلی که بسیاری از کاربران به خاطر آن از سیستم خود به طور کامل بک آپ نمی گیرند این است که جایی برای نگهداری فایل بک آپ ندارند. بک آپ گرفتن روی CD هم وقت گیر است و اگر هم قرار باشد به طور منظم این کار را انجام دهید، خیلی زحمت دارد. اما بک آپ گرفتن روی هارددیسک، هم سریع، هم آسان و هم بی دردسر است. البته بعید است که همه روی سیستم خود دو هارددیسک داشته باشند، اما خوشبختانه اگر دو پارتیشن داشته باشید، می توانید از دومی به عنوان بک آپ پارتیشن اول استفاده کنید. در این حالت می توانید کل ویندوز را روی پارتیشن دوم بک آپ بگیرید تا هر وقت ویندوز از کار افتاد یا دردسر درست کرد ظرف کم تر از نیم ساعت، آن را با تمام برنامه ها و نرم افزارهایش برگردانید. البته توجه داشته باشید که این کار شما را از خطر آسیب دیدگی فیزیکی هارد نجات نمی دهد، یعنی اگر هارددیسک به طور فیزیکی اشکال پیدا کرد و قابل استفاده نبود دیگر نمی توانید از بک آپ خود استفاده کنید. به همین دلیل همیشه بهتر است روی CD هم یک نسخه بک آپ داشته باشید. اگر می خواهید درک بهتری از نحوه پارتیشن بندی هارد داشته باشید، باید ابتدا با خود هارددیسک به صورت پایه ای آشنا شوید. هارددیسک به صورت فیزیکی از چند دیسک مغناطیسی تشکیل شده است که در فواصل بسیار کوچک روی همدیگر انباشته شده اند و یک محور مرکزی آن ها را درجای خود ثابت نگه می دارد. این صفحات حول این محور می چرخند و می توانند اطلاعات مغناطیسی را در هردو روی خود ثبت کنند. برای خواندن و نوشتن اطلاعات روی صفحات هدهایی تعبیه شده اند که قابل حرکت هستند. برای درک بهتر موضوع، دستگاه های گرامافون را در نظر بگیرید که یک صفحه داخل آن می چرخد و هد روی صفحه گذاشته می شود. منتها این مقایسه خیلی هم درست نیست; چرا که در گرامافون فقط یک هد وجود دارد که آن هم با صفحه تماس فیزیکی دارد. در حالی که در هارددیسک چنین نیست (برای هر صفحه یک هد گذاشته شده و تماس فیزیکی هم ندارند) دیگر این که هد، در گرامافون به صورت مارپیچی به طرف مرکز صفحه حرکت می کند. درحالی که در هارددیسک، هدها با آزادی کامل به جلو و عقب می روند. چرش صفحات و جلو و عقب رفتن هد، باعث می شود که هر نقطه از دیسک قابل دسترسی باشد.

اسرار فرمت کردن

برای این که هارددیسک قابل استفاده باشد،قبل از هر چیز باید فرمت شود. فرمت کردن هارد آن را به وضعیت «صفر» می برد تا اطلاعات روی آن قابل ذخیره و بازیابی شوند. معمولا سازنده هارددیسک یک فرمت اولیه یا اصطلاحا «سطح پایین» روی هارد انجام می دهد و شما فقط باید فرمت سطح بالا روی آن انجام دهید تا سیستم فایلی روی آن قابل اعتماد باشد. فرمت سطح پایین ساختار فیزیکی اولیه دیسک را شکل می دهد. یعنی تراک ها، سکتورها و سیلندرها را می سازد. تراک مثل شیارهای روی صفحات گرامافون هستند. با این تفاوت که شیارها در صفحه گرامافون به صورت مارپیچی به مرکز صفحه منتهی می شوند، ولی در هارددیسک، شیارها هم مرکزی هستند و هر چه به مرکز نزدیک تر می شویم، دایره کوچک تر می شود. هر شیار با یک خط فرضی که از مرکز صفحه بیرون کشیده شده (شبیه به پره های چرخ یک دوچرخه) به چند سکتور تقسیم می شود. هرسکتور می تواند اندازه مشخصی از اطلاعات را نگهداری کند. هرچه از مرکز صفحه به طرف بیرون می رویم. سکتور بزرگ تر شده و در نتیجه اطلاعات بیش تری را می تواند ذخیره کند. یادتان باشد که شیارها هم روی صفحه و هم پشت صفحه تشکیل می شوند. به عبارت دیگر، پشت و روی صفحه قابلیت ذخیره سازی اطلاعات را دارد. شیارهایی که از مرکز صفحه فاصله یکسانی دارند، در تمام صفحات تشکیل دهنده هارددیسک از بالا به پایین سیلندر یا استوانه را تشکیل می دهند. بنابراین، هر هارددیسک به تعداد شیارهای هر صفحه خود سیلندر دارد. با دسته کردن تعدادی از این سیلندرهایی که در مجاورت یکدیگر قرار دارند، پارتیشن ساخته می شود. به عبارت دیگر وقتی هارددیسک را پارتیشن بندی می کنید، در واقع قسمت های لوله ای شکل را روی صفحات هارد جدا می کنید. قطر هر لوله بستگی به سایز پارتیشن شما دارد. مثلا در هارددیسکی که فقط یک پارتیشن دارد، قطر این لوله به اندازه کل مساحت صفحه هارددیسک است.

فرمت منطقی هارددیسک

بعداز این که هارددیسک خود را به چند پارتیشن تقسیم کردید، باید هریک را به صورت منطقی (logical) فرمت کنید تا اطلاعات روی آن ها قابل ذخیره باشند. فرمت کردن منطقی هارددیسک یا پارتیشن، سیستم فایل (system file) را روی آن سوار می کند که سیستمی برای نگهداری و سازمان دادن به اطلاعات شما است. برای درک بهتر موضوع فرض کنید بخواهید کتابخانه ای را بر پا کنید. ابتدا باید ساختمانی را که برای کتابخانه در نظر گرفته اید قفسه گذاری کنید تا کتاب ها داخل قفسه ها نگهداری شوند. بعد باید شیوه ای را برای مرتب کردن کتاب ها اتخاذ کنید تا دسترسی به هر کتاب به سرعت و سهولت امکان پذیر باشد. این شیوه می تواند به این صورت باشد که مثلا کتاب ها را به ترتیب حروف الفبای عناوین آنها پشت سر هم داخل قفسه ها بگذارید، یا این ترتیب می تواند بر اساس مثلا نام نویسندگان باشد. قفسه بندی کتابخانه مثل پارتیشن بندی هارددیسک و شیوه انتخابی شما در نگهداری کتاب ها، مثل فرمت کردن منطقی هارددیسک است. هیچ کتابخانه ای نمی تواند بدون قفسه بندی سیستم فهرست نویسی دوام بیاورد. سیستم عامل کامپیوتر هم بدون سیستم بایگانی قابل استفاده نیست.

پارتیشن بندی

فکر می کنم حالا درک روشنی از مسئله پارتیشن بندی داشته باشید. پس حالا باید دانسته های خود را به مرحله عمل برسانید. برای ساخت پارتیشن جدید هم می توانید از همان ابتدای کار هنگام نصب ویندوز اقدام کنید. هم می توانید بعد از نصب ویندوز به کمک برنامه های مخصوص پارتیشن بندی این کار را انجام دهید. روش اول باعث می شود کل هارد شما پاک و همه چیز از نو ساخته شود. بنابراین اگر از قبل اطلاعاتی روی هارد خود دارید که نمی خواهید از دست بدهید، باید از آن ها بک آپ بگیرید. سپس CD بوت ویندوز XP را داخل درایو گذاشته و در برنامه Setup دستورالعمل پارتیشن بندی هارد را دنبال کنید. اگر نمی خواهید اطلاعات خود را با پارتیشن بندی از دست بدهید، بهتر است از نرم افزارهای مخصوص این کار استفاده کنید. برنامه های زیادی در این زمینه وجود دارند که به صورت رایگان از اینترنت قابل دریافت هستند، ولی تقریبا هیچ یک از آن ها نمی توانند سیستم NTFS را پارتیشن بندی کنند. سیستم NTFS نوعی سیستم بایگانی است که در کارایی ویندوز XP نقش مهمی دارد. بنابراین بهتر است از نرم افزارهای جدید تر و معروف تر در این زمینه استفاده کنید. یکی از این نرم افزارها Magic Partitions نام دارد.

تبدیل سیستم فایل

بسیاری از ابزارهای پارتیشن بندی قابلیتی دارند که بدون از بین بردن اطلاعات می تواند سیستم بایگانی پارتیشن شما را تغییر دهد. اگر تا به حال از سیستم بایگانی FAT32 استفاده می کردید و هیچ دلیل خاصی برای داشتن این سیستم ندارید، بهتر است آن را به سیستم کارآمدتر NTFS تبدیل کنید. برنامه Magic Partition می تواند این کار را انجام دهد. یکی از خوبی های داشتن دو پارتیشن و جداکردن ویندوز از اطلاعات شخصی این است که اگر مجبور شدید ویندوز را از نو نصب کنید، می توانید با خیال آسوده پارتیشن مربوطه را فرمت کنید و به پارتیشنی که فایل هایتان را روی آن گذاشته اید، دست نزنید. خوبی دیگر این است که با استفاده از برنامه هایی که از هارد «تصویر» می گیرند، می توانید تصویری از پارتیشن اصلی خود گرفته و روی پارتیشنی دیگر ذخیره کنید. برنامه هایی مثل lmage Drive این کار را انجام می دهند. در این صورت، هروقت ویندوزتان از کار افتاد و مجبور شدید از نو به نصب آن بپردازید، می توانید به جای این کار، تصویر پارتیشن حاوی ویندوز را بازیابی کنید.

درباره سیستم فایل بیش تر بدانید

سه نوع سیستم فایل معروف وجود دارد که هرکس به عنوان کاربر ویندوز باید باآن ها آشنا باشد. ابتدا FAT به وجود آمد که بر گرفته از حروف ابتدایی عبارت Tadle Allocation Fille است. این سیستم در DOS و ویندوز 95 استفاده می شد و به FAT16 نیز معروف است. FAT16 می توانست هاردهای حداکثر 2 گیگابایتی را فرمت کند. بعد از این سیستم، FAT32 آمد که هاردهای بالاتر از 2 گیگابایت را هم می توانست فرمت کند. با ظهور ویندوز NT و بعد از آن 2000، سیستم بایگانی NTFS به وجود آمد. این سیستم به لحاظ کارآیی، بسیار بهتر از هر دو FAT عمل می کند و هاردهایی تا چند ترابایت را می شناسد. انتخاب سیستم بایگانی کار ساده ای است، همیشه NTFS را انتخاب کنید، مگر این که برای انتخاب FAT دلیل خاصی داشته باشید. مثلا اگر در شبکه ای هستید که بعضی کامپیوترهای آن ویندوز 98 دارند، مجبورید از FAT استفاده کنید. چون ویندوز 98 سیستم NTFS را نمی شناسد.

جادوی پارتیشن

اگر پاک شدن اطلاعات برایتان مهم نیست، همان CD نصب ویندوز XP برای پارتیشن بندی هارد کفایت می کند. اما نرم افزارهای مستقلی وجوددارند که بدون از بین بردن اطلاعات این کار را انجام می دهند. Magic8 Partition محصول شرکت Powerguest یکی از بهترین آن هاست. محیط این برنامه خیلی شبیه Explorer Winbows است و ویزاردهایی دارد که کار را بسیار آسان کرده اند. با چند کلید می توانید هارددیسک خود را به چند پارتیشن تقسیم کنید. اگر چه این برنامه اعلام کرده که در پارتیشن بندی هارد به اطلاعات شما دست نمی زند، اما منطق حکم می کند که از اطلاعات مهم خود بک آپ بگیرید، چون روی هیچ چیز نمی توان حساب کرد. مثلا اگر هنگام کار این برنامه، برق قطع شود، به احتمال زیاد اطلاعات را از دست خواهیدداد. برای تقسیم یک هارد به دو پارتیشن ابتدا اندازه پارتیشن اصلی را تا آن جا که حجم اطلاعات روی آن اجازه می دهد، کوچک کنید. سپس در محل خالی شده، یک پارتیشن جدید ایجاد کنید. بعداز انجام این تنظیمات Apply را بزنید تا کار عملا آغاز شود.

نصب ویندوز XP از نو

1 -پارتیشن جدید: برای ساخت پارتیشن جدید، کامپیوتر خود را از طریق CD ویندوز XP بوت کنید. با زدن دکمه Enter وارد برنامه Setup ویندوز شوید. با زدن کلید F8 «توافق نهایی کاربر» را بپذیرید. سپس پارتیشن فعلی خود را انتخاب کنید وکلید D را بزنید تا پارتیشن پاک شود. حال کلید C را بزنید تا یک پارتیشن جدید ساخته شود.
2- تعیین اندازه: غالبا پارتیشن اول برای نصب خود ویندوز XP و نرم افزارها استفاده می شود. بنابراین سایز آن را به نسبت یک چهارم یا یک سوم کل هارددیسک خود انتخاب کنید. البته اگر فکر می کنید برنامه های زیادی روی سیستم خود نصب نخواهید کرد، اندازه آن را کوچک تر هم بگیرید بهتر است، چون کار بک آپ را آسان تر می کند.
3- پارتیشن های دیگر: فضای باقی مانده روی هارد را انتخاب کرده و کلید C را بزنید تا پارتیشن دیگری ساخته شود. دوباره اندازه این پارتیشن را هم وارد کنید. با تکرار همین کار، می توانید پارتیشن های بیشتری راکه برای نصب ویندوز تعیین کرده بودید انتخاب کرده و کلید Enter را بزنید. نوع فرمت را NTFS انتخاب کنید و کار را ادامه دهید.