فناوری اطلاعات در آموزش پزشکی
فناوری اطلاعات در آموزش پزشکی
فدراسیون جهانی آموزش پزشکی (WFME) یک
سازمان غیردولتی مرتبط با سازمان بهداشت
جهانی (WHO) و شش انجمن منطقه ای تحت پوشش
آن است که با دستیابی به کیفیت مطلوب در
کلیه سطوح آموزش پزشکی در سطح جهان (پزشکی
عمومی؛ تخصصی؛ آموزش مداوم پزشکان) راه
اندازی شده است.
از سال ۱۹۹۷ با گسترش اینترنت، توسعه
ناگهانی در کاربرد فناوری اطلاعات و
ارتباطات ICT در آموزش پزشکی نیز پدید آمد
که ظرفیت بالقوه ای ایجاد نمود و از طرفی
یک راهنما یا دستور العمل را ضروری ساخت.
این فناوری امکان دستیابی به اطلاعات و
دانش تخصصی را مستقل از مکان و زمان فراهم
کرده و زمینه را برای همکاری گسترده
آموزشی با امکان خودارزیابی و دریافت
بازخورد ایجاد می کند.
ICT ظرفیت بالقوه ای را در عرصه آموزش
ایجاد کرده و امکان ایجاد محیط یادگیری
مؤثر با بازخورد فوری و مرتبط با محتویات
آموزش را فراهم می کند و از این رو WFME
از سال ۱۹۹۷ کمیته ای از مشاوران را جهت
استفاده از کامپیوتر در آموزش پزشکی تشکیل
داده و از آنها خواست تا راهنمایی برای
ادغام این ابزار جدید با برنامه آموزشی
تهیه کند.
دانش پزشکی و تحقیقات مربوطه وابستگی
زیادی به مدیریت اطلاعات دارد. اینترنت
فرصت هایی را برای ارتباط دانشکده های
پزشکی در سطح جهان با یکدیگر و به اشتراک
گذاشتن مواد آموزشی به کمک کامپیوتر را
فراهم می کند.کامپیوتر با ظرفیت بالای
مدیریت اطلاعات و ارتباطات، قوی ترین
ابزار برای پردازش دانش پزشکی و گشودن
راههای جدید در فرآیند آموزش است.
اینترنت یادگیری آزاد را در داخل دانشکده
ها و نقاط دوراز دسترس تسهیل می
کند.کامپیوتر به تنهایی نیز به وسیله
اساتید در کلاس درس برای آموزش یا به
وسیله دانشجویان جهت خود آموزی قابل
استفاده است و اتصال کامپیوترها به یکدیگر
در یک شبکه محلی؛ مدیریت آموزشی به کمک
کامپیوتر را ساده کرده و امکان ارتباطات
کامپیوتری در داخل مؤسسه را فراهم می کند.
راهنمایی ها
۱- تعیین تناسب کامپیوتر برای آموزش پزشکی
تکامل روشهای یاددهی و یادگیری باید به
دنبال نیازهای آموزشی و پشتیبانی امکانات
فناوری یا سیاستگذاری های مؤسسات باشد.
ICT ظرفیتی بالقوه وسیعی برای بهبود کیفیت
در آموزش پزشکی و تخصصی فراهم می کند و
ممکن است باعث ایجاد راههایی جهت استفاده
از منابع دیگر شود.
برای هر فعالیت آموزشی باید به این سؤال
پاسخ داد که ICT چگونه می تواند دستیابی
به اهداف آموزشی را تسهیل کند. در اینجا
می بایست ابتدا چگونگی استفاده از ICT در
آموزش تعیین و تبیین شود:
الف- توسط محتوا
قبل از تهیه مواد آموزشی جدید باید اهداف
آموزش مشخص شود. مزایای فرض شده برای
آموزش به وسیله کامپیوتر باید به صورت
شفاف تعریف شود. پیشنهاد می شود قبل از
تولید مواد آموزشی جدید قابلیت دستیابی به
برنامه درسی و اطلاعات مورد بازنگری دقیق
قرار گیرد.
تغییر ناگهانی در محیط یک پارچه فعلی
بدترین نظریه است. باید اساتید و
دانشجویان نقشی فعال در ایجاد محتوا جهت
منابع چند رسانه ای جدید داشته باشند.
همکاری بین بخشی با کارشناسان علوم
کامپیوتری، گرافیک، طراحی و علم تعلیم و
تربیت برای دستیابی به مفید بودن و بالا
بردن کیفیت محصولات چند رسانه ای توصیه می
شود. ICT امکان مشارکت در منابع درسی را
در سطح جهان فراهم می سازد.
اصول آموزش پزشکی به سرعت منتشر و توسعه
می یابد و بنابراین برنامه های آموزش
پزشکی بر پایه کامپیوتر باید قابل تغییر
براساس نیازهای محلی و تطبیق با نگرشهای
جدید باشد.
باید هر یک از اساتید خود را مالک فرآیند
بداند و مواد آموزشی را جهت استفاده مناسب
در محیط جدید روزآمد نماید. بنابراین مواد
آموزشی که اصولاً برای دوره آموزشی پزشکی
عمومی تولید می شود، برای تحصیلات تکمیلی
تخصصی و آموزش مداوم پزشکی نیز قابل
استفاده خواهد بود.
ب- ادغام ICT در برنامه آموزشی
توصیه می شود موضوعاتی از برنامه آموزشی
که به صورت مؤثر قابل ادغام با ICT است
کاملاً مشخص گردد.اساتید باید جهت کاربرد
مناسب فناوری مخصوصاً در زمینه های تدریس
در کلاس، گروه های کوچک خودارزیابی، دروس
و آزمایشگاه های on-line آموزش داده شوند.
لازم است اساتید با چگونگی استفاده از
فناوری آشنا شوند تا در زمان مناسب به
تهیه مواد آموزشی علاقه مند شوند.فعالیت
های دانشجویان باید برای توسعه آموزش به
وسیله ICT تشویق شود. ممکن است دانشجویان
از کامپیوتر به عنوان ابزاری مهم جهت
یادآوری مجدد اطلاعات و بازسازی آن
استفاده کنند.
۲- دسترسی به فناوری مناسب
استفاده مناسب از ICT نیازمند دسترسی به
فن آوری مناسب، آموزش چگونگی استفاده از
فن آوری و برنامه ریزی درازمدت در این
زمینه است.
الف- دسترسی
۱. دسترسی اساتید و دانشجویان به خدمات
پست الکترونیک
۲. دسترسی به کامپیوتر در دانشکده پزشکی و
در منزل همراه با ارتباط اینترنتی (اگر
دانشجویان در خوابگاه زندگی می کنند
کامپیوتر آنها مستقیماً به شبکه دانشگاه
متصل گردد.)
۳. کمک به خرید سخت افزار و نرم افزار
(خرید انبوه) یا هماهنگی جهت خرید اقساطی
توسط اساتید و دانشجویان از طریق مذاکره
با سرویس دهنده های اینترنتی مشخص.
۴. کامپیوتر مورد نیاز و امکانات ارائه
ویدئویی دروس از طریق ایجاد شبکه در مکان
های آموزشی.
۵. امکانات اتصال کامپیوترهای شخصی اساتید
به اینترنت.
ب- آموزش و پشتیبانی
۱. از طریق ایجاد مرکز مشاوره و راهنمایی
تلفنی دانشجویان و اساتید را به استفاده
از کامپیوتر و اینترنت در منزل تشویق
کنید.
۲. میزان صلاحیت و آشنایی دانشجویان را با
ICT تعیین و درصورت نیاز امکانات آموزش
آنها را فراهم نمایید.
۳. امکان حمایت فنی کارکنان در کلیه سطوح
و مشارکت آنها در توسعه دانشکده را فراهم
کنید.
۴. در آموزش اساتید روی یک گروه اصلی
تمرکز کنید و اجازه دهید که آنها همکاران
خود را آموزش دهند.
۵. سطوح متفاوت صلاحیت اساتید برای
دستیابی به حداقل مهارت لازم جهت ارائه
الکترونیکی مواد آموزش را مشخص سازید.
۶.از وب جهت اهداف مدیریتی استفاده کنید.
ج- برنامه ریزی
۱. از محدودیت های پهنای باند اینترنتی در
زمان برنامه ریزی و اجرای برنامه های چند
رسانه ای بر پایه وب آگاه باشید.
۲. بر روی استانداردهای مشترک در اجرا و
تناسب در خواست های سیستم با حداقل
موضوعات مورد بحث توافق کنید و روی نوعی
از فن آوری تمرکز کنید که فعالیتهای گروهی
را تسهیل می کند.
۳. از توسعه استانداردهای نرم افزارهای
آموزشی آگاه باشید.
۴. دقت کنید که دانشجویان خود منابع
آموزشی را معرفی کرده و در برنامه ریزی و
توسعه و مراحل تولید مشارکت کنند.
۵. امکانات لازم را برای جایگزین کردن
تجهیزات کامپیوتری فراهم نموده و جاهایی
را که نیاز به فن آوری جدید ندارد مشخص
نمایید.
۶. بدانید که استفاده مناسب از فن آوری
جدید ممکن است شکل جدیدی از یادگیری را
ایجاد کند که نیازمند تغییر در برنامه های
مؤسسه خواهد بود.
۷. در مورد دانشجویان معلول براساس توصیه
های ملی و بین المللی عمل کنید.
۳- یافتن اطلاعات جهت توسعه الکترونیکی
آموزش پزشکی
راهنماهای متعدد منابع دیجیتالی در سطح
ملی و منطقه ای وجود دارد که متأسفانه هیچ
کدام کامل نمی باشند، در اینجا به تعدادی
اشاره شده است:
۱.از طریق موتورهای جست وجو سایتهای
اینترنت را از نظر نر م افزارهای رایگان
بررسی کنید.
۲. لیست خدمات دهندگان: بهتر است دانشکده
های پزشکی، اساتید و دانشجویان با همکاران
خود از طریق پست الکترونیکی ارتباط برقرار
کنند یکی از روشها استفاده از لیست های
موجود در سرویس دهنده ها است.
۳. لیست Med-ed به وسیله انجمن دانشکده
های پزشکی آمریکا اداره می شود. تمرکز این
گروه بر روی اطلاعات و ارسال اطلاعات
براساس استفاده از فن آوری در آموزش پزشکی
است. لیست این پست الکترونیکی توسط بیش از
۹۰۰ مدرس علوم پزشکی در دنیا استفاده می
شود و منبعی آماده جهت تبادل نرم افزارهای
مناسب است.
۴. لیست MEDIMED یک لیست اروپایی است که
بر روی آموزش پزشکی تمرکز دارد و حدود ۲۰۰
کاربرد با ثبت رایگان دارد.
۵. لیست یا راهنماهای ملی یا منطقه ای نرم
افزارهای موجود برای مثال عبارتند از:
- لیست وب سایت های حمایت شده توسط کمیته
هایی از قبیل IMIAWGI از هیدل برگ و انجمن
دانشکده های دندانپزشکی اروپا.
- خلاصه مقالات در مدلاین / همایشهای
متخصصان علوم پزشکی یا سازمانهای اطلاع
رسانی اغلب همراه با برگزاری نمایشگاه
است. اطلاعات مربوط به آنها در مجلات
تخصصی قابل دستیابی است و یا در مدلاین
نیز جمع آوری شده است.
۶. راهنماهای نرم افزاری: متأسفانه هیچ
منبع مشخصی وجود ندارد ولی بعضی از منتشر
کنندگان، کاتالوگ های on-line دارند.
