جاذبه های تاریخی استان هرمزگان و تاریخچه استان هرمزگان
تاریخچه استان هرمزگان
تاریخ
این منطقه و زندگی مردمان ساکن در آن در واقع بخشی از تاریخ خلیج فارس
بوده و با آن پیوندی ناگسستنی یافته است. پیش رفتگی اقیانوس هند که امواج
آن بر کناره های استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان
بوسه می زند از زمان هخامنشیان به نام خلیج فارس خوانده می شده است.
نزدیکی خلیج فارس به پایتخت دولت هخامنشی باعث توجه آنها به این محدوده
نیلگون شده و تسلط بر آن را در جهت حراست از کیان خود ضروری می دانستند.
از اینرو برخی از مورخان بر این باورند که بندرعباس در دوره هخامنشی وجود
داشته و دارای اهمیت بوده است. این عنایت تا سلسله های بعدی نیز استمرار
یافته به طوریکه طبق اسناد موجود تاریخی در دوران داریوش هخامنشی و
انوشیروان ساسانی کشتی های تجاری از خلیج فارس و بنادر آن استفاده کرده و
تا مرزهای سبلان و حتی چین را در می نوردیدند.بندرلنگه نیز در دوره
هخامنشی از بنادر مهم تجاری خلیج فارس بوده که به دلایل تاریخی دستخوش سیر
قهقرایی می گردد تا مجددا در قرون اخیر این بندر همراه با بندر کنگ که در
5 کیلومتری آن قرار دارد دارای اهمیت تجاری می شود. این بنادر در دوران
سلسله های زندیه و قاجاریه، مرکز تجارت مروارید بوده و از رونق اقتصادی
شایان توجهی برخوردار می شوند، به نحوی که بندرکنگ در دوره قاجار به عروس
بنادر اشتهار می یابد.جهانگردان عرب و اروپایی در سفرنامه های خود از رونق
تجارت بازارهای بزرگ و نظافت کوی و برزن شهرها سخن گفته اند. برطبق این
سفرنامه ها در هرمز قدیم کوچه ها را با حصیر و حتی در بعضی نقاط با قالی
فرش می کرده و برای جلوگیری از گرمای آفتاب پرده های کتانی زیبا بر پنجره
ها می آویختند. صدور انواع کالاهای تجارتی مانند نیشکر، نیل، مروارید و
فرآورده های کشاورزی و دامی از هرمز به داخل ایران و هند و اروپا خود نشان
از آبادانی این شهر می دهد. گفته شده که برای تیمور لنگ گورکانی بهترین
انواع لولو و مروارید را از هرمز به ارمغان می آوردند. بعضی از آثار
تاریخی به جا مانده در استان که هر کدام مربوط به دوره ای از تاریخ دیرپا
و پرفراز و نشیب این خطه است منعکس کننده قدمت، دیرنگی و شکوفایی تمدن آن
است.هر چند بیشتر آثار باستانی استان مربوط به دوران صفویه و بعد از آن
است و اکثر بناهای قدیمی دستخوش تطاول طبیعت شده و یا با هجوم و تاراج
اقوام تجاوزگر از میان رفته است، ولی بعضی از این آثار به جا مانده مانند
قلعه فین که تاریخ بنای آنرا زمان اردشیر بابکان می دانند و یا خرابه های
شهر باستانی خربس در قشم که مربوط به دوره مادها است. این حقیقت را که
منطقه هرمزگان نیز از گذشته کانون و پذیرای تمدنی کهن بوده، به اثبات می
رساند.پس از رخداد رنسانس و بویژه انقلاب صنعتی که نتیجه تبعی آن رشد
کشورهای اروپایی و گسترش استعمار و تجاوزگری در جهان بود، اقیانوس هند،
خلیج فارس و بنادر و جزایر واقع در آن مورد هجوم سوداگری غرب قرار گرفت.
پرتغالی ها نخستین اروپائیانی بودند که اولین کشتی های خود را به فرماندهی
واسکودوگاما در سال 1498 میلادی و ناوگان بعدی را به فرماندهی البوکرک در
سال 1507 میلادی به خلیج فارس اعزام داشتند. در سال 914 هجری شمسی که
حکومت مرکزی ایران ضعیف و دستخوش تفرقه و بی سیاستی بود، جزیره هرمز به
تصرف ارتش متجاوز پرتغال درآمده و سیف الدین حاکم جزیره در نبردی نابرابر
شکست خورد و متواری شد. پرتغالی ها بیش از یک قرن بر هرمز، کیش و بندرعباس
مسلط بوده و مقدرات مردم آنرا در دست خود گرفتند. سایر دول استعمارگر
اروپا نیز مانند انگلیس و هلند و حتی فرانسه در کسب منافع تجاری از همتای
پرتغالی خود عقب نمانده و هر یک به نوبه خود سهمی از این خوان گسترده می
خواستند تا اینکه سرانجام در سال 1031 هجری قمری شاه عباس صفوی با استفاده
از رقابت موجود بین دول فوق و توسط سردار خود امام قلی خان با اقدام نظامی
به سلطه 117 ساله پرتغالیها خاتمه داد. به پاس این پیروزی بندر گمبرون به
نام بندرعباس خوانده شد و رونق خود را از آن زمان آغاز کرد.
از
تقسیمات کشوری بیشترین گستره استان هرمزگان تا سال 1345 در محدوده استان
کرمان قرار داشت که در این سال به فرمانداری کل تبدیل گردید و سپس در سال
1346 به استان ساحلی و سرانجام در سال 1355 به استان هرمزگان تغغیر نام
پیدا کرد.
استان هرمزگان ترقی و بالندگی خود را که از چند دهه
قبل شروع شده، پس از انقلاب اسلامی با شتابی مضاعف ادامه داده و می رود تا
به یکی از استانهای پیشرفته کشور تبدیل شود.
جاذبه های تاریخی استان هرمزگان
معبد هندوها
ساختمان
این معبد، در سال 1310 هجری قمری ، در زمان حکومت محمد حسن خان سعدالملک
احداث شده است . اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهرگوش میانی
که بر روی آن گنبدی قرار گرفته است . سبک معماری این گنبد را مقرنس های
پیرامون آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس ، بلکه از
گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. طرح این بنا کاملاٌ از معماری معابد
هندی متاثر است . این معبد از جمله نشانه های معدود تاریخی بندرعباس است
که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می کند و امروزه در کنار یکی از یکی
از خیابانهای اصلی شهر قرار دارد.
نیایشگاه میترا
در
پانزده کیلومتری شهر قشم ، در مسیر راهی که به منطقه باستانی جزیره یا
خربس و سپس به بندر سوزا منتهی می شود، یک رشته کوه طولانی وجود دارد که
در دل آن معماری صخره ای شگفتی قرار دارد. ورود به این فضای صخره ای از
طریق روزنه های غار مانندی ممکن است که تعداد آنها به نه روزن در سه ردیف
می رسد. در ردیف بالا شش، در حاشیه وسط دو و در پایین یک روزن تعبیه شده
است .
درپشت روزنه ها، تالاری به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع
2/70 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است . سقف تالار مسطح است . این تالار
محل به جای آوردن مراسم مذهبی ویژه ای برای بزرگداشت در گذشتگان ، و به
احتمال بسیار قوی مرکز پرستش ( ایزدمهر ) یا ( میترا ) بوده است . بررسی
اجمالی و جزئیات داخلی آن ، نشانگر احداث در دوره مادها است . این مجموعه
، از نظر نما سازی ، با معبد یا آرامگاه صخره ای ( کلات خورموج ) در دامنه
کوه مند بوشهر شباهت بسیار دارد . هم جواری این محل با شهر باستانی خربز
نشان می دهد ، در دوره مادها یک تمدن بزرگ پیشرفته در جزیره قشم وجود
داشته است.
قلعه پرتغالیهای جزیره هرمز
این
قلعه که در ضلع شمالی جزیره هرمز و در ساحل دریا قرار دارد ، مهم ترین
قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل و جزایر خلیج فارس
است . این قلعه به فرمان آلفونسوآلبرکرک دریانورد پرتغالی در سال 1507
میلادی ، در محلی موسوم به مورنا احداث شد. قلعه به شکل چند ظلعی نامنظم
است . ساختمان آن بسیار محکم است و دیوارهایی به قطر 3/5 متر با چند برج
به ارتفاع 12متر دارد. تاسیسات قلعه شامل انبارهای تسلیحات ، آب انبار و
اتاق هایی با سقف هلالی است . در زمان شاه عباس که به استعمار پرتغالی ها
در ایران خاتمه داده شد، این قلعه به دست امام قلی خان از سرداران شاه
عباس فتح گردید.
قلعه لشتان
این
قلعه در 6 کیلومتری شرق بندرلنگه قرار گرفته و تاریخ بنای ان سال 904 هجری
قمری است . با توجه به تاریخ مذکور، گروهی معتقدند که ساخت این بنا به
زمان سلطه و قدرت پرتغالی ها بر خلیج فارس مربوط است . جمعی نیز عقیده
دارند، این قلعه در عهد هخامنشی احداث شده و بیش از 2000 سال قدمت دارد.
در حال حاضر ، بجز حصار بند و اثار مخروبه روی دیوارها ، اثر دیگری از
ساختمان قلعه باقی نمانده است . در داخل قلعه لشتان ، چندین قبرستان ، ده
ها برکه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان دیگری به جای مانده است .
قلعه هزاره (بی بی مینو )
تنها
بنای تاریخی شهر میناب ، قلعه ای موسوم به قلعه هزاره است . مردم بومی این
قلعه را بی بی مینو می نامند و معتقدند که در روزگاران گذشته دو خواهر به
نام های بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا کرده اند.گویا در گذشته
دو قلعه وجود داشته که یکی از قلاع ویران شده و تنها قلعه باقی مانده ، به
نام قلعه هزاره یا قلعه بی بی مینو شهرت یافته است .این قلعه تا اواخر
دوره قاجار مرکز حکومت محلی بود و در اطراف آن ، خندقی کنده شده بود. در
آن زمان همیشه صد سرباط مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهبانی می داده اند.
در حال حاضر، از این قلعه مخروبه ای باقی مانده است .
پل لاتیدان
پس
از اخراج پرتغالیها از ایران، رفته رفته از اهمیت بندری جزیره هرمز کاسته
شد و بندرعباس جای ان را گرفت و مهمترین بندر ارتباطی ایران گردید. پل
لاتیدان در مسیر کاروان روی لار- بندرعباس ، در جهت گسترش امور بازرگانی
احداث شد. این پل در 50 متری غرب بندرعباس بر روی رودخانه کل (کول ) ایجاد
شده و یادگار دوره صفوی است . بر خلاف پلهای دیگر دوره صفوی که آجری
هستند، این پل از سنگ بدون شکل ساخته شده و از طویلترین پلهای ایران است .
این پل دارای صد دهانه بوده است که در حال حاضر 33 دهانه آن مشهود است که
در میان آنها چشمه طلاق هایی در دو طبقه تعبیه شده اند. بنای این پل از
عالیترین طرحهای پل سازی ایران قدیم محسوب میشود.
قلعه پرتغالیهای جزیره قشم
در
انتهای شمال شرقی جزیره قشم، یک قلعه قدیمی و مخروبه وجود دارد . این قلعه
را در سال 1030 هجری قمری (1621میلادی ) به دستور پادشاه اسپانیا در مسیر
بندر قشم ساخته اند. این قلعه در سال 1622 به دست سپاهیان ایران فتح گردید
و تا امروز نیز آثار دیوار خارجی ان باقی مانده است . قلعه مذکور دو حصار
و برجهایی در چهر گوش دارد . در پشت حصار بیرونی قلعه ، خندقی وجود داشته
که اینک پر شده است . دیوار سازی قلعه با سنگهای مرجانی و سنگ لاشه و ملات
گچ و ساروج به شکل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است . در میان خرابه های
قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد . چهار لوله از این لوله
ها را در اطراف در ورودی پاسگاههای قدیمی شهر قشم و لافت نصب کرده اند و
چند لوله توپ دیگرنیز به بندر لنگه حمل شده است .
